Մեր պատմության հրաշալի ու տարողունակ աղբարկղը

Պատմությունը մեզ համար այն հրաշալի ու տարողունակ աղբարկղն է դարձել, որտեղ սիրում ենք ամեն ինչ լցնել` հուսալով, որ աղբամանները երբևէ չեն բացվում: Իսկ նրանք բացվում են:

Փառք ու պատիվ Րաֆֆի Հովհաննիսյանին, նրան իսկապես հաջողվեց այն, ինչ չէր հաջողվում Սերժ Սարգսյանին: Այն էլ կայծակնային արագ ընթացքով: Եթե Սերժ Սարգսյանը համոզում էր, հորդորում էր, ապացուցում էր, որ ինքն արժանի է նախագահ լինելու, նրան, միևնույն է, հավատում էին միայն յուրայինները: Յուրայինները: Փետրվարի 18-ից հետո մինչև այսօր` ընդամենը 47 օրում Րաֆֆի Հովհաննիսյանը սրընթաց ապացուցեց մտածող մարդուն, որ փետրվարյան նախագահական ընտրություններում նախագահի միակ արժանի թեկնածուն Սերժ Սարգսյանն էր` ով ում ինչքան ձայն էլ տվել է ու չի տվել: Ավելին` ապացուցեց, որ մարդկային որոշակի տիպեր կան, ում հակացուցված է ոչ միայն նախագահի պաշտոնը, այլև ընդհանրապես որևէ ղեկավար պաշտոն, որովհետև այդ մարդիկ կենսաբանորեն ի վիճակի չեն որոշում ընդունել, ավելին` անգամ ի վիճակի չեն կատարել իրենց ընդունած որոշումը: Ինչ էլ ասեն կամ գրեն ԱՄՆ դիվանագետները, ինչ էլ որոշեն ու ծրագրեն, նրանք միանգամայն մոլորված են. Րաֆֆի Հովհաննիսյանը մարդկային այն տիպը չէ, որ ի վիճակի լինի երկիր կառավարել: Խոսել` այո, անգլերեն գուցե ավելի հոդաբաշխ, քան հայերեն, բայց խոսելով նախագահ լինել իրեն կարող է թույլ տալ առավելագույնը խորհրդարանի խոսնակը, ոչ պետության նախագահը: Ամերիկացիները խորապես սխալվել են իրենց հաշվարկներում, նույնիսկ եթե Րաֆֆի Հովհաննիսյանին ձայն տար բնակչության 200 տոկոսը, որովհետև հավատալ, որ մեծամասնությունը ճիշտ է, նշանակում է ոչնչի չհավատալ:
Այս օրերին պարզվեց նաև, որ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը տառապում է անձի երկվությամբ, որ կարող էր անհայտ մնալ ու վտանգավոր չդառնալ, եթե նա շարունակեր մնալ տարբեր գումարումների խորհրդարաններում 3-7 պատգամավորով խմբակցություն ունեցող «Ժառանգություն» կուսակցության ղեկավարը միայն, որ կամ գումարման սկզբից, կամ կեսից վայր է դնում մանդատը, որ պարբերաբար հացադուլներ է անում, 21 կետից նամակներ է գրում նախագահին, մշտապես փորձում է համախմբել քաղաքական դաշտը իր շուրջ, միով բանիվ` ապրում է սովորական քաղաքացու կյանքով: Բայց նա որոշեց առավել հրապարակային կյանք վարել: Անձի երկվությունը սկսվել էր ավելի վաղ, գուցե նաև միանգամայն գիտակցաբար` իբրև քաղտեխնոլոգիա: Բայց համաձայնեք, որ Հիսուս Քրիստոսի հետ նույնականացումը նախընտրական տեխնոլոգիա դարձնելը դժվար ու պատասխանատու, եթե ոչ հանդուգն ու անպատասխանատու քայլ է ընդհանրապես: Մանավանդ` իր բնավորության պարագայում: Բոլոր այդ բարև-ներն ու բարևիկ-ները շռայլելը, վարսավիրանոցներ-շուկաներ-խանութներ, հոգեհանգիստներ այցելելը ¥զարմանալի է, որ նա հանգուցյալին հարություն չի տվել¤, կարկանդակներ գնել-բաժանել-ուտելը պատճենում են շատ հայտնի, բայց իմաստավորված իրողությունները, բայց պատճենում են անհեթեթ ու անբովանդակ: Ամեն քայլափոխի Րաֆֆի Հովհաննիսյանը հերքում է ինքն իրեն, հետո մեղադրում, որ իրեն չեն հասկանում, խեղաթյուրում են, իսկ վերջին մի քանի օրը նաև միանգամայն քրիստոնեաբար սկսել է անարգել ու սպառնալ ծանոթ ու անծանոթ մարդկանց: Գուցե ծիծաղելի է, բայց բնավ ծիծաղելի չէ, երբ միանգամայն սթափ գիտակցությամբ կոչ է անում մեկ րոպե լռությամբ հարգել Հիսուս Քրիստոսի հիշատակը, որ նվազագույնը վկայում է հավատի շատ տարօրինակ ու արտառոց ընկալում, եթե ոչ սրբապղծություն: Առավել ևս, երբ հավատավոր քրիստոնյային վայել պարտաճանաչությամբ դադարեցնում է հացադուլն ու գնում պատարագի, բայց հենց հաջորդ օրը ոտնահարում Հայ առաքելական եկեղեցու սահմանած կարգը` տաղավար տոնին հաջորդում է մեռելոցը: Րաֆֆի Հովհաննիսյանը մեռելոցին գնում է քարոզչության, որ տարրական մարդկային հարգանքի ու պատշաճության բացակայություն է հենց այն քաղաքացիների նկատմամբ, ովքեր այդ օրն իրենց հանգուցյալների շիրմին են այցելում և բնավ քաղաքականության ու քաղաքական կոչեր լսելու տրամադրություն ու ցանկություն չունեն:

Քաղաքականությունը նրա համար այլևս դարձել է իդեա ֆիքս, համարյա կպչուն գաղափար, որ անընդհատ մղում է խոսել-խոսել-խոսելու, բայց ի՞նչ: Հիսուսի հետ ինքնանույնացումը նրա համար այլևս ոչ թե քաղաքական, այլ հոգեբանական հարթության մեջ է, այլապես դարձյալ միանգամայն սթափ, ավելին, արդեն ոչ հացադուլի մեջ, այլ իր իսկ հայտարարած մինչև ապրիլի 9-ը հացադուլից իր որոշմամբ դուրս գալով, հայտարարում է, որ քաղաքացիական պայքարը գտնվում է քաղաքացիական առումով Ավագ շաբաթում` «Սուրբ շաբաթ, ուժի շաբաթ, իրավունքի շաբաթ, որը մեզ բերելու է ապրիլի 9-ին»: Բայց գոնե հասկանո՞ւմ է` թե ինչ է Ավագ շաբաթը, ի՞նչ կապ ունի ապրիլի 9-ի հետ, ինչպե՞ս կարելի է զուգորդել անզուգորդելի իրողությունները, և ինչո՞ւ:
Եվ մտածող մարդը պիտի նրան հավատա՞ ու նրա հետ, թեկուզ աղոտ, բայց հույսեր կապի՞: Աբսուրդի հերթական թատրոնն է խաղարկվում հայ քաղաքական ասպարեզի ընդդիմադիր բեմում: Եվ ներկայացումը օրավուր անհեթեթ է դառնում: Պատճառները միայն գլխավոր դերակատարի դերին լիակատար անհամապատասխանության մեջ չեն: Հիմնական պատճառը այդ ասպարեզի ամայի վիճակն է: Իշխանությունը, իհարկե, իր մեղքը չի տեսնելու և հակադարձելու է, որ ընդդիմություն ձևավորելն ու կայացնելը իր խնդիրը չէ: Բնականաբար, իր խնդիրը չէ, բայց բազմակուսակցական համակարգի լիարժեք գործառնության պայմաններ ստեղծելն իր խնդիրն է: Գրպանային ընդդիմության արժեզրկումից հետո, թատերական ընդդիմության ինքնադիմազրկումից հետո իշխանությունը ոչ թե մտքի ու ձեռքերի ազատություն է ստանալու, այլ շատ մեծ ու լուրջ հարց` «Ես աւերակացս զի՞նչ թագաւորեմ»: Եվ հարկադրված է լինելու պատասխանել այդ հարցին: Քաղաքականության բովանդակազրկումը և սեփական մեծ ու մանրիկ շահերին սպասավորումը, քաղաքական ասպարեզի փոխարկումը փակ կամ կիսաբաց շուկայի, բնականաբար, պիտի հանգեցնեին հասարակության դեգրադացիայի: Գաղջ մթնոլորտը գրեթե փաղաքշական գնահատական է: Մթնոլորտը գաղջ չէ, մթնոլորտ չկա: Եղածը այն վակուումն է, որտեղ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի պես անհավասարակշիռ, անծրագիր ու քաղաքականությանը հակացուցված մարդիկ են դառնում քաղաքական գործիչներ: Ովքեր շռայլում են բառեր ¥հացադուլ, ստադուլ, վախադուլ, երդմնակալություն իմ դիակի վրայով¤, ովքեր բառերի հետ խաղ են անում ու անվանում են քաղաքականություն, ովքեր այդ որակի ու այդ մակարդակի քաղաքականության մեջ իրավունք ու հնարավորություն են ստանում մարդկանց նյարդերի հետ խաղալ: Իսկ մարդիկ, կրկնում եմ, ոչ թե գաղջ մթնոլորտի, այլ վակուումի մեջ հայտնված` լսում են բառախաղն ու տենդագին իմաստ փնտրում և, որովհետև իմաստ չկա, բայց կա իմաստի պահանջարկ, սկսում են հնարել:
Եթե ոմանց թվում է, որ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը ինչ-որ մեկին արթնացրեց, ինչ-որ շարժում սկսեց` անկասելի, խորքային, անտեսանելի, անըմբռնելի, խորապես մոլորվում են: Այդ շարժումը միշտ էլ եղել է, դա հենց կյանքն է, կյանքի ընթացքը, որ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հետ բոլորովին կապ չունի: Այդ շարժումն է, որ ՀԱԿ-ին 2008-ից բերեց 2012-ի պատկերին, որ ԲՀԿ-ին պահում է իր անդեմ անորոշության մեջ, որովհետև այդ շարժումը միշտ ունի իսկապես անկասելի, իսկապես խորքային, իսկապես անբեկանելի ու տրամաբանված ընթացք: Մնացածը մնում է այն մանրուքը, որ պարբերաբար ալիքի վրա է բարձրանում` օրընթաց հայտարարություններ անելու, օրընթաց հերոսանալու, օրընթաց հեռանալու համար:
Հայաստանում իշխանությունը ձախողվել է իր հիմնական գործառույթի մեջ` կառավարման համակարգի: Ձախողվել է և կառուցվածքային, և կադրային, և ժամանակային կտրվածքներով: Կառուցվածքային, որովհետև պետական կառավարման համակարգը, որ կոչված է կառավարման կանոնակարգված մեխանիզմ լինել, լուծում է բոլորովին այլ խնդիրներ, քան ճյուղային կամ ոլորտային կառավարումն է, կատարում է իրականությունից կտրված, միջազգային կազմակերպությունների ու տեղական իմաստունների ծրագրերը, որոնք հազվադեպ միայն իրավիճակի հետ կապ ունեն: Համակարգի առաջ գործնականում դրվում է ոչ թե կառավարման խնդիր, այլ ինքնաբավ ինքնապահպանման: Կադրային, որովհետև ԲՇՏ-ից կառավարություն բոլոր նշանակումները կատարվում են կուսակցականության սկզբունքով: Հայաստանի կառավարությունում կադրային նշանակումները կադրային փոխատեղումներ են` նույն ¥իրավ անփոխարինելի¤ անձը կարող է բոլոր նախարարությունները գլխավորել: Մասնագիտական որակները գնահատվում ու արժևորվում են իշխող կուսակցությանը պատկանելության դեպքում: Ժամանակային, որովհետև այս ընթացքը երկրում ոչ մթնոլորտի, ոչ կենսակերպի, ոչ կենսամակարդակի փոփոխություն չի բերում, հավելում է «չկա»-ների շղթան` չխոստանալով որևէ «կա»: Այս պայմաններում Րաֆֆի Հովհաննիսյանի անհոդաբաշխ խոստումները` ժողովուրդը հաղթել է, ծրագիր եմ բերում, նախաձեռնություն, հավատք, հացադուլ, նշաձող, քաղաքացիական դիրքորոշում, մենք պիտի լինենք ճակատի վրա, հրապարակում սովամահ լինելը բարձր նշաձող չէ, նշաձողը ժողովուրդն է և այլն, և այլևայլն, արձագանք են ստանում ինքնաբերաբար: Պետությունն է այդպես կառուցված` պաշտոնապես ինքն իր քաղաքացիների մի մասին հռչակում է մյուս մասի թշնամի ու հանգիստ ապրում` ստանձնելով հաշտարարի դերը: Բայց հաշտեցնո՞ւմ է: Ոչ: Սա է խնդիրը: Թե չէ... Մի քանի ամիս սպասել-խոսել-քննարկելը Րաֆֆի Հովհաննիսյանի ու իր բեկանված-անբեկանելի որոշումների մասին, վկայում է, որ հասարակությունը իսկապես հիվանդ է, հասարակությունն իր ընդհանրության մեջ մենթալ խնդիրներ ունի, չի կարողանում հստակ գնահատականներ ձևավորել, չունի որոշակի տեսակետներ ու պատկերացումներ, այլ ի վիճակի է ընդամենը օրընթաց, ժամկետանց ու հեղհեղուկ, հուզական ծեքծեքումների: Չկա ոչինչ, որ վկայի մտքի, խոսքի ու կամքի ներդաշնակության մասին: Ինչո՞ւ, ուրեմն, Րաֆֆի Հովհաննիսյանները չդառնան հրապարակի մունետիկներ: Վաղուց ժամանակն է, որ Սերժ Սարգսյանը դուրս գա յուրայինների փակոցափակից ու ապահով Հայաստանի փոխարեն մտածի իրական Հայաստանի մասին, որտեղ ամենաէժան ու չպահանջարկված ապրանքը ժամանակն է, իսկ ժամանակը նաև վրիժառու է: Նա ունի հինգ տարի` համարյա ոչինչ այն խնդիրների համեմատ, որ պետք է արմատապես լուծել: Թե չէ քաղաքական այս ու այն ուժի, այս ու այն գործարարի, այս ու այն անհատի դեմ օրը մեջ հայտարարված կյանքի ու մահվան պատերազմով, հետո հաշտությամբ, հետո նոր պատերազմով ու նոր «հաղթանակ-պարտություն»-ով ընդամենը շարունակելու ենք այս գոյակերպը, որը ¥բավարար ժամանակ եղել է համոզվելու¤ ոչ միայն ոչինչ չի տալիս, այլև դանդաղ, բայց հաստատուն քանդում-ավերում-վերացնում է եղած քիչը: Նա կարող է, նա իրավունք ունի, նա պարտավոր է: Նա նախագահ է: Ով էլ նոր Հայաստանից կամ նոր կյանքից խոսի, ժողովրդի անունից ու իր սխրանքներից: Ապրիլի 9-ին երդվի կամ միտքը հերթական անգամ փոխի ու հայտարարի, որ երդումը հակաքրիստոնեական է, ուրեմն իրեն վայել չէ: Կյանքը շատ ավելի լուրջ ու ծանր աշխատանք է, քան թվում է: Ամեն աշխատանք մասնագիտական պատրաստվածություն է պահանջում, իսկ հաջողության համար` որակ ու մակարդակ: Ճիշտ է` Հայաստանում որակ ու մակարդակ ունենալը համարյա հանցագործություն է, բայց ո՞վ ասաց, որ միշտ է այդպես մնալու: Մինչև հիմա մեզ համար պատմությունը եղել է հրաշալի ու տարողունակ աղբարկղ, որտեղ ամեն ինչ լցրել ենք` կարծելով, որ աղբամանները երբևէ չեն բացվում: Իսկ նրանք բացվում են: Սկսել են բացվել:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ.- Ընդունված է համարել, որ ժամանակը հոսում է ձախից աջ, համենայն դեպս` այդպես են գնահատում մեր թվարկության արդեն 2013-րդ տարում, իսկ եթե ժամանակը հոսում է վերևից ներքև կամ ներքևից վերև՞: Ձեզ համար ոչինչ չի՞ փոխվում. ուրեմն դուք կորցնելու ոչինչ չունեք և ոչինչ գտնելու հույս չունեք:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ